The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)

90

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj



retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

Demografia ekonomiczna i społeczna

90

901

Demografia ekonomiczna i społeczna (103-1 i 103-2) analizuje z jednej strony skutki gospodarcze i społeczne zjawisk demograficznych, a z drugiej — wpływ czynników gospodarczych i społecznych na zjawiska demograficzne. Zależności istniejące między populacją (101-3) i zasobami1, jakimi ona rozporządza, oraz między populacją i produkcją2 dóbr i usług, stanowią ważny przedmiot badań demografii gospodarczej.

902

Terminy przeludnienie1 i niedoludnienie2 wyrażają odpowiednio pojęcie jakościowe nadmiaru i niedoboru liczbowego ludności danego terytorium (301-2). Terminy te mają sens tylko dla pewnego określonego poziomu rozwoju3. Mówi się o przeludnieniu, gdy pewien spadek zaludnienia przyniósłby korzyści pozostałej liczbie mieszkańców. Niedoludnienie natomiast zachodzi wtedy, gdy zwiększenie liczby ludności przyniosłoby korzyści. Gdyby ani wzrost, ani spadek liczby ludności nie dawał żadnych korzyści, mówi się o optimum ludności4. Gdy uzyskane korzyści mają mieć charakter gospodarczy, mówi się o optimum gospodarczym5. Rozważania nad optimum gospodarczym wiążą się na ogół z zagadnieniem dobrobytu gospodarczego; ponieważ jednak trudno wyznaczyć empirycznie poziom dobrobytu, korzysta się czasem w zamian z poziomu życia6 lub standardu życia6, który mierzy się najczęściej za pomocą średniego dochodu realnego na mieszkańca7.

  • 5. Obok optimum gospodarczego można zdefiniować optimum potęgi, odpowiadające liczbie ludności, która by zapewniała danemu państwu maksymalną potęgę militarną, oraz optima społeczne, które pozwoliłyby na zapewnienie ludności maksimum korzyści społecznych określonych rodzajów.

903

W ostatnich czasach ekonomiści podkreślali zależności dynamiczne istniejące między wzrostem gospodarczym1 lub rozwojem gospodarczym1 a tempem przyrostu ludności i zmianami struktury ludności; używają oni pojęcia optymalnego tempa rozwoju2 ludności, tzn. takiego tempa przyrostu ludności, które byłoby zgodne z maksymalnym tempem wzrostu poziomu życia. Zagadnienie to występuje szczególnie ostro w krajach o niskim poziomie życia, czyli w krajach słabo rozwiniętych3 albo w krajach rozwijających się3.

904

Przez maksymalną ludność1 danego terytorium rozumie się najwyższą liczbę ludności (101-6), która mogłaby wyżyć na tym terytorium z uwagi na jego zasoby (901-1) i na minimalny, dopuszczalny poziom życia (902-6). Minimalną ludność2 natomiast rozważa się bez powiązania jej z jakimkolwiek terytorium czy narodem; jest to najniższa liczba osób na pewnym obszarze, która pozwala na przetrwanie3 tej grupy osób, tzn. na taki jej rozwój, przy którym grupa nie wymiera w związku z przypadkowymi zmianami jej struktury, naruszającymi równowagę grup ludzkich liczebnie zbyt małych.

905

Terminu nacisk demograficzny1 używa się w różnym znaczeniu. Według teorii ludnościowej Malthusa2 (por. 101-4), nazwanej tak od nazwiska jej twórcy, ludność wywierałaby stale nacisk na środki utrzymania3, tzn. że ludność stale ma tendencję do powiększania się aż do maksimum możliwego przy istniejących zasobach żywności. Wszelka zmiana całkowitych rozmiarów tych zasobów staje się bodźcem do wzrostu zaludnienia występującego do momentu równowagi demograficznej4 na poziomie bliskim minimum fizjologicznego5. Równowaga utrzymywałaby się dzięki przeszkodom represyjnym6 (głody, epidemie i wojny) lub przeszkodom prewencyjnym7, czyli moralnej wstrzemięźliwości8, polegającej na opóźnianiu związków małżeńskich9 i na wystrzeganiu sią stosunków płciowych przed zawarciem małżeństwa.

906

Maltuzjanizm1 opowiada się za ograniczeniem tempa przyrostu ludności na drodze przeszkód represyjnych (905-6) i prewencyjnych (905-7). Neomaltuzjanizm2 uznaje celowość ograniczenia przyrostu ludności, uważa jednak, że należy to realizować przez regulację urodzeń (624-3).

907

Rewolucją demograficzną1 nazwano proces rozwojowy zaobserwowany w wielu krajach począwszy od wieku XVIII, charakteryzujący się znacznym spadkiem umieralności (401-1) i rodności (601-1). Niektórzy badacze wiązali to z industrializacją poszczególnych krajów i podkreślali, że zazwyczaj upływa pewien okres czasu od chwili rozpoczęcia się spadku umieralności do chwili rozpoczęcia się spadku rodności; spadek umieralności poprzedza zazwyczaj spadek rodności, wobec. czego ludność przeżywa fazę przejściowego wzrostu2, podczas której wzrasta znacznie szybciej niż w okresie poprzednim i następnym. Ekonomiści badali zmiany wydajności3, tzn. zmiany ilości produkcji na jednego zatrudnionego albo na mieszkańca, związane z tym okresem przejściowym.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93