The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)
30: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
||
| (Nie pokazano 3 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| + | = Rozmieszczenie i struktura ludności = | ||
| + | == 30 == | ||
=== 301 === | === 301 === | ||
| − | Dane statystyczne o stanie ludności ({{RefNumber|20|1| | + | Dane statystyczne o stanie ludności ({{RefNumber|20|1|5}}) obejmują informacje dotyczące {{TextTerm|rozmieszczenia ludności|1|301|IndexEntry=rozmieszczenie ludności}} (por. {{RefNumber|81|5|6}}) i struktury ({{RefNumber|14|4|4}}) ludności. Każda ludność (w rozumieniu {{RefNumber|10|1|3}}) żyje na pewnym {{TextTerm|terytorium|2|301}}, a badania jej {{TextTerm|rozmieszczenia geograficznego|3|301|IndexEntry=rozmieszczenie geograficzne (ludności)}} lub {{TextTerm|rozmieszczenia przestrzennego|3|301|2|IndexEntry=rozmieszczenie przestrzenne (ludności)}} dotyczą sposobu, w jaki ta ludność jest rozdzielona na tym terytorium. |
=== 302 === | === 302 === | ||
| − | Terytorium ({{RefNumber|30|1| | + | Terytorium ({{RefNumber|30|1|2}}), na którym żyje dana ludność podlega podziałowi na {{TextTerm|podobszary|1|302}} zgodnie z różnymi kryteriami. Dla celów administracyjnych może ono być podzielone na {{TextTerm|obszary administracyjne|2|302}} (por. 303); czasami jednak stosuje się także podział ludności według {{TextTerm|regionów|3|302|IndexEntry=region}} i {{TextTerm|stref|4|302|IndexEntry=strefa}}, ustalonych w oparciu o kryteria geograficzne, gospodarcze lub socjologiczne. Słowa region i strefa można zresztą stosować do obszarów o bardzo rozmaitej wielkości. Tak np. wyrażenia {{TextTerm|region naturalny|5|302}} należy często rozumieć w znaczeniu małego regionu, stanowiącego jedność geograficzną (co odpowiada dawniejszemu pojęciu {{TextTerm|krainy|5|302|2|IndexEntry=kraina}}, które geografowie starają się reaktywować), ale słowo to może oznaczać czasem obszar klimatyczny. Obszar państwa ({{RefNumber|30|5|3}}) może się dzielić na {{TextTerm|regiony gospodarcze|6|302|IndexEntry=region gospodarczy}}. Wyrażenie {{TextTerm|obszar naturalny|7|302}} oznacza w ekologii ludzkiej ({{RefNumber|10|3|5}}) terytorium, zamieszkane przez ludność o odrębnych cechach. |
=== 303 === | === 303 === | ||
| Linia 21: | Linia 23: | ||
=== 304 === | === 304 === | ||
| − | Ludność może być {{TextTerm|osiadła|1|304|IndexEntry=ludność osiadła | + | Ludność może być {{TextTerm|osiadła|1|304|IndexEntry=ludność osiadła}}, o stałym miejscu zamieszkania albo {{TextTerm|koczownicza|2|304|IndexEntry=ludność koczownicza}}, tzn. bezustannie wędrująca w jedną i drugą stronę w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność koczowniczą, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, nazywa się {{TextTerm|na wpół koczowniczą|3|304|IndexEntry=ludność na wpół koczownicza}}. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia {{TextTerm|rezerwatów|4|304|IndexEntry=rezerwaty (dla ludów pierwotnych)}} dla ludów pierwotnych. |
=== 305 === | === 305 === | ||
| − | Słowo {{TextTerm|kraj|1|305}} oznacza zazwyczaj terytorium ({{RefNumber|30|1| | + | Słowo {{TextTerm|kraj|1|305}} oznacza zazwyczaj terytorium ({{RefNumber|30|1|2}}) zajmowane przez {{TextTerm|naród|2|305}} ({{RefNumber|33|3|3}}). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. {{TextTerm|Państwo|3|305}} jest jednostką polityczną. Niektóre {{TextTerm|federacje|4|305}} albo {{TextTerm|państwa federalne|4|305|2}} dzielą się na mniejsze jednostki: {{TextTerm|stany|5|305|IndexEntry=stany (państwa federalnego)}}, których suwerenność jest ograniczona. Słowo {{TextTerm|terytorium|6|305}} ({{RefNumber|30|1|2}}) stosuje się czasem na oznaczenie regionu geograficznego, ale również do jednostek politycznych, które jeszcze stosunkowo niedawno były kolonizowane albo zasiedlane. Czasami rozróżnia się {{TextTerm|terytorium autonomiczne|7|305|IndexEntry=terytoria autonomiczne}} i {{TextTerm|terytoria nieautonomiczne|8|305}}. |
=== 306 === | === 306 === | ||
| − | {{TextTerm|Słowo aglomeracja|1|306|IndexEntry=aglomeracja}} może się stosować do różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Słowo {{TextTerm|miejscowość|1|306|2}} bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. {{TextTerm|Osada|2|306}} jest aglomeracją wiejską ({{RefNumber|30|6| | + | {{TextTerm|Słowo aglomeracja|1|306|IndexEntry=aglomeracja}} może się stosować do różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Słowo {{TextTerm|miejscowość|1|306|2}} bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. {{TextTerm|Osada|2|306}} jest aglomeracją wiejską ({{RefNumber|30|6|3}}) utworzoną przez małą grupę domów. {{TextTerm|Wieś|3|306}} jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. {{TextTerm|Miastem|4|306|IndexEntry=miasto}} nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić {{TextTerm|aglomeracje wiejskie|3|306|2}} i {{TextTerm|aglomeracje miejskie|4|306|2}}. Miasto, będące siedzibą rządu jakiegoś kraju, nazywa {{NonRefTerm|sią}} jego {{TextTerm|stolicą|5|306|IndexEntry=stolica}}. Najważniejsza aglomeracja (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) jakiejś jednostki terytorialnej ({{RefNumber|30|2|1}}) nazywa się {{TextTerm|miastem wojewódzkim|6|306|IndexEntry=miasta wojewódzkie}} czy {{TextTerm|miastem powiatowym|6|306|2|IndexEntry=miasta powiatowe}}. Podział wielkich miast na {{TextTerm|podobszary|7|306}} jest czasami usankcjonowany administracyjnie pod różnymi nazwami, np. {{TextTerm|dzielnica|7|306|2}}, {{TextTerm|komisariat MO|7|306|3}} (Milicji Obywatelskiej). |
=== 307 === | === 307 === | ||
| − | Aglomeracje miejskie ({{RefNumber|30|6| | + | Aglomeracje miejskie ({{RefNumber|30|6|4}}) rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania {{TextTerm|aglomeracji|1|307|IndexEntry=aglomeracja}}, zawierającej {{TextTerm|centralny ośrodek miejski|2|307}} i {{TextTerm|przedmieścia|3|307}}, o wyspecjalizowanych funkcjach. {{TextTerm|Konurbacja|4|307}} natomiast jest zespołem utworzonym z kilku aglomeracji, które zachowały swoją indywidualność. Często jednak używa się terminu konurbacja jako równoznaczny {{NonRefTerm|z}} aglomeracją. |
| + | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ||
{{SummaryShort}} | {{SummaryShort}} | ||
{{OtherLanguages|30}} | {{OtherLanguages|30}} | ||
Aktualna wersja na dzień 13:36, 11 lut 2010
|
Rozmieszczenie i struktura ludności
30
301
Dane statystyczne o stanie ludności (201-5) obejmują informacje dotyczące rozmieszczenia ludności1 (por. 815-6) i struktury (144-4) ludności. Każda ludność (w rozumieniu 101-3) żyje na pewnym terytorium2, a badania jej rozmieszczenia geograficznego3 lub rozmieszczenia przestrzennego3 dotyczą sposobu, w jaki ta ludność jest rozdzielona na tym terytorium.
302
Terytorium (301-2), na którym żyje dana ludność podlega podziałowi na podobszary1 zgodnie z różnymi kryteriami. Dla celów administracyjnych może ono być podzielone na obszary administracyjne2 (por. 303); czasami jednak stosuje się także podział ludności według regionów3 i stref4, ustalonych w oparciu o kryteria geograficzne, gospodarcze lub socjologiczne. Słowa region i strefa można zresztą stosować do obszarów o bardzo rozmaitej wielkości. Tak np. wyrażenia region naturalny5 należy często rozumieć w znaczeniu małego regionu, stanowiącego jedność geograficzną (co odpowiada dawniejszemu pojęciu krainy5, które geografowie starają się reaktywować), ale słowo to może oznaczać czasem obszar klimatyczny. Obszar państwa (305-3) może się dzielić na regiony gospodarcze6. Wyrażenie obszar naturalny7 oznacza w ekologii ludzkiej (103-5) terytorium, zamieszkane przez ludność o odrębnych cechach.
303
W Polsce obszary administracyjne od najmniejszych do największych są następujące: Gromada jest najmniejszą jednostką administracyjną, obejmującą zazwyczaj kilka wsi. Osiedla są to małe miejscowości o charakterze nierolniczym (robotnicze, uzdrowiskowe, rybackie). Miasta są to miejscowości o dużej gęstości zaludnienia, o charakterze nierolniczym. Miasta dzielą się na miasta wydzielone równorzędne województwom, miasta wojewódzkie, miasta powiatowe i miasta wchodzące w skład powiatu. Powiat obejmuje gromady, osiedla i miasta wchodzące w jego skład. Największą jednostką administracyjną jest województwo obejmujące szereg powiatów.
304
Ludność może być osiadła1, o stałym miejscu zamieszkania albo koczownicza2, tzn. bezustannie wędrująca w jedną i drugą stronę w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność koczowniczą, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, nazywa się na wpół koczowniczą3. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia rezerwatów4 dla ludów pierwotnych.
305
Słowo kraj1 oznacza zazwyczaj terytorium (301-2) zajmowane przez naród2 (333-3). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. Państwo3 jest jednostką polityczną. Niektóre federacje4 albo państwa federalne4 dzielą się na mniejsze jednostki: stany5, których suwerenność jest ograniczona. Słowo terytorium6 (301-2) stosuje się czasem na oznaczenie regionu geograficznego, ale również do jednostek politycznych, które jeszcze stosunkowo niedawno były kolonizowane albo zasiedlane. Czasami rozróżnia się terytorium autonomiczne7 i terytoria nieautonomiczne8.
306
Słowo aglomeracja1 może się stosować do różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Słowo miejscowość1 bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. Osada2 jest aglomeracją wiejską (306-3) utworzoną przez małą grupę domów. Wieś3 jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. Miastem4 nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić aglomeracje wiejskie3 i aglomeracje miejskie4. Miasto, będące siedzibą rządu jakiegoś kraju, nazywa sią jego stolicą5. Najważniejsza aglomeracja (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) jakiejś jednostki terytorialnej (302-1) nazywa się miastem wojewódzkim6 czy miastem powiatowym6. Podział wielkich miast na podobszary7 jest czasami usankcjonowany administracyjnie pod różnymi nazwami, np. dzielnica7, komisariat MO7 (Milicji Obywatelskiej).
307
Aglomeracje miejskie (306-4) rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania aglomeracji1, zawierającej centralny ośrodek miejski2 i przedmieścia3, o wyspecjalizowanych funkcjach. Konurbacja4 natomiast jest zespołem utworzonym z kilku aglomeracji, które zachowały swoją indywidualność. Często jednak używa się terminu konurbacja jako równoznaczny z aglomeracją.
* * *
|
