The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)

32

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj



retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

32

320

Żeby zbadać strukturę ludności według płci1, oblicza się zazwyczaj stosunek liczby osób jednej płci2 do ogółu ludności albo do liczby osób płci przeciwnej. Jako licznik ułamka przyjmuje się zazwyczaj liczbę osób płci męskiej, wobec czego mówi się czasem o badaniu maskulinizacji3 ludności. Wyrażenie stopa maskulinizacji4 lub współczynnik maskulinizacji4 w ścisłym znaczeniu powinno oznaczać proporcję osób płci męskiej wśród ogółu ludności. Wyrażenia tego używa się jednak często na oznaczenie stosunku liczby mężczyzn do liczby kobiet5. Stosunek ten przedstawia się najczęściej w postaci wskaźnika (135-2), przy czym za podstawę równą 100 (136-3) przyjmuje się liczbę kobiet.

321

Słów: mężczyzna1 i kobieta2 można używać w demografii jako synonimów osoby płci męskiej1 i osoby płci żeńskiej2, na ogół jednak nie stosuje się ich do dzieci (323-3). Słowa: chłopiec3 i dziewczyna4 poza innymi znaczeniami (por. 112-7) oznaczają również dziecko płci męskiej3 i dziecko płci żeńskiej4. Słowo człowiek5 oznacza ogólnie istotę ludzką.

322

Wiek1 jest dalszą podstawową cechą struktury ludności (144-4). Na ogół wyraża się go liczbą lat lub liczbą lat i miesięcy. Dla małych dzieci podaje się czasem wiek w miesiącach i dniach lub w latach i dziesiątych częściach roku. Statystycy często zaokrąglają wiek do najbliższej liczby pełnych lat2 życia, co daje wiek w chwili ostatnich urodzin3. Statystyka ubezpieczeniowa przeciwnie, uwzględnia czasem wiek w chwili następnych urodzin4. Czasem podaje się wiek w chwili najbliższych urodzin5, przy czym zaokrągla się wiek do najbliższej całkowitej liczby lat. Terminu wiek dokładny6 używa się, szczególnie przy obliczaniu tablic wy-mieralności, w przypadku oznaczania daty, na którą przypadają urodziny danej osoby. Tak więc człowiek osiąga dokładny wiek 25 lat w dniu swoich dwudziestych piątych urodzin, a wiek człowieka 25-letniego jest zawarty między dokładnym wiekiem 25 lat i dokładnym wiekiem 26 lat,

323

Demografia zapożycza z języka potocznego różne terminy, niestety nieprecyzyjne, na oznaczenie różnych grup wieku1. Początkowym okresem istnienia człowieka jest dzieciństwo2, przy czym słowo dziecko3 oznacza na ogół człowieka, który nie osiągnął jeszcze wieku dojrzałości (620-2). W pierwszych dniach życia dziecko nazywa się noworodkiem4 (por. 410-3). Słowo osesek5 stosuje się ściśle biorąc tylko do dzieci przy piersi. Słowo niemowlę6 bywa stosowane dla oznaczenia dzieci, które jeszcze nie dożyły swoich pierwszych urodzin, chociaż w mowie potocznej używa się go także w stosunku do dzieci nieco starszych. Dzieci, które jeszcze nie weszły w wiek szkolny, nazywa się dziećmi w wieku przedszkolnym7. Jako dzieci w wieku szkolnym8 rozumie się dzieci, które z tytułu swojego wieku powinny uczęszczać do szkoły.

324

Przejście od okresu dziecięcego (323-2) do okresu młodzieńczego1 następuje w związku z osiągnięciem dojrzałości płciowej (620-2). Słowo młodzież2 oznacza na ogół ludzi, którzy niedawno wkroczyli w okres młodzieńczy. Częściej stosowane jest wyrażenie młodociani3, oznaczające osoby zbliżające się do wieku dojrzałego4 lub okresu dojrzałości4, który następuje po okresie młodzieńczym. Słowo dorosły5 oznacza osoby w wieku dojrzałym. Wobec niemożności obiektywnego sprecyzowania początku wieku starczego6 przyjmuje się go zazwyczaj jako równorzędny z wiekiem emerytalnym7 (por. 358-5), np. na 60 lub 65 lat. Osoby, które przekroczyły ten wiek, są starcami8.

  • 5. Czasami zalicza się starców do dorosłych. Grupa osób dorosłych pokrywa się wtedy w przybliżeniu z grupą osób pełnoletnich w sensie prawnym. Gdy natomiast dzieli się ludność na trzy wielkie grupy wieku (325-4), uwzględnia się rozbicie na osoby młode, dorosłe i starców. Grupa osób młodych pokrywa się wtedy w przybliżeniu z małoletnimi w znaczeniu prawnym. W Polsce prawo ustala wiek pełnoletności na 18 lat.

325

Klasyfikacja ludności według wieku opiera się zazwyczaj bądź na rocznikach wieku1, bądź na grupach wieku2, w szczególności na pięcioletnich grupach wieku3 albo na wielkich grupach wieku4, np. 0-19 lat, 20-59 lat, 60 lat i więcej. Zamiast klasyfikacji według wieku stosuje się czasami klasyfikację według roku urodzenia5. Strukturę wieku6 (por. 144-4) ludności przedstawia się razem ze strukturą według płci za pomocą podwójnego histogramu (155-8), zwanego piramidą wieku7 ze względu na kształt trójkątny przypominający piramidę.

326

Wiekiem średnim1 ludności nazywamy średnią (140-1) wieku osób składających się na tę ludność; wiekiem środkowym2 ludności nazywamy wiek, który dzieli tę ludność na dwie grupy jednakowo liczne (por. 140-6). Wzrost proporcji starców wśród ludności jest przejawem jej starzenia się3. Dla uniknięcia nieporozumień zjawisko to nazywane jest czasem starzeniem się demograficznym3 (por. 327-1). Zjawisko odwrotne nazywa się odmłodzeniem4 albo odmłodzeniem demograficznym4. Nie należy mieszać starzenia się ludności w tym znaczeniu, jak podaliśmy poprzednio, z metodą stosowaną przy perspektywach ludnościowych (720-1), polegającą na postarzaniu5 ludności, przez zastosowanie do niej współczynników dożycia6 według grup wieku, aby ustalić, jaka będzie liczebność tych grup po upływie pewnej liczby lat.

327

Starzenie się demograficzne (326-3) należy odróżniać z jednej strony od starości1 lub starzenia się indywidualnego1, a z drugiej od przedłużania się życia ludzkiego2 wywołanego postępami wiedzy lekarskiej i polepszaniem się warunków bytu. Wiek fizjologiczny3 człowieka zależy od stanu jego tkanek i organów. Jeżeli chodzi o dzieci, to mówi się czasem o wieku umysłowym4, który definiuje się jako ten wiek, przy którym dla określonych testów wyniki takie jak badane dziecko może uzyskać przeciętne dziecko. Przy badaniu wieku umysłowego i fizjologicznego odróżnia się ten wiek od wieku chronologicznego mierzonego okresem czasu, jaki upłynął od daty urodzenia5 danej osoby. Iloraz inteligencji6 — w skrócie I.Q6 — stosowany przy badaniu rozwoju umysłowego dzieci, jest to iloraz wieku umysłowego przez wiek chronologiczny.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93