The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)

14

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj



retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

14

140

Spośród średnich1, czyli przeciętnych1, stosuje się w demografii najczęściej średnią arytmetyczną2; jeżeli mówi się o średniej bez dodatkowego wyjaśnienia, to chodzi zawsze o średnią arytmetyczną. Oblicza się ją dzieląc sumę wartości zaobserwowanych przez ich liczbę. Stosuje się czasami średnią geometryczną3, która jest pierwiastkiem n-tego stopnia z iloczynu n wartości zaobserwowanych. Średnią ważoną4 nazywamy średnią obliczoną po zastosowaniu określonej wagi5 dla każdej obserwacji. Medianą6, czyli wartością środkową6, nazywamy obserwację taką, że liczba obserwacji mniejszych od niej jest taka sama jak liczba obserwacji od niej większych w danym zbiorze7 lub próbie7 zaobserwowanych wartości. Moda8, czyli wartość modalna8 lub dominanta8 jest to wartość obserwowana najczęściej.

141

Przez dyspersję1 rozumie się sposób, w jaki jedne obserwacje odchylają się od innych. Mówi się czasem — w tym samym znaczeniu — o zmienności1 obserwacji. Podstawowym pojęciem, które występuje przy badaniu dyspersji, jest odchylenie2, przez które rozumiemy różnicę między dwiema wartościami. Można rozważać odchylenia między obserwacjami lub też odchylenia obserwacji od jakiejś wartości danej, np. od ich średniej (140-1). Wymieniamy tutaj tylko najczęściej używane miary dyspersji3. Rozstępem4 nazywamy odchylenie między najniższą i najwyższą wartością zaobserwowaną. Przedział międzykwartyłowy5, równy odchyleniu między pierwszym i trzecim kwartylem (142-2) obejmuje połowę obserwacji. Rozważa się czasem półprzedział międzykwartylowy6, który otrzymał nazwę odchylenia ćwiartkowego6. Odchylenie przeciętne7 jest średnią arytmetyczną bezwzględnych wartości odchyleń obserwacji od ich średniej. Wariancja8 jest to średnia arytmetyczna kwadratów odchyleń obserwacji od ich średniej. Odchylenie standardowe9 jest pierwiastkiem kwadratowym z wariancji.

142

W szeregu wartości uporządkowanych w kolejności rosnącej lub malejącej wartości takie, że poniżej albo powyżej nich znajduje się dana proporcja wszystkich obserwacji, mogą służyć jako miary dyspersji (141-3) szeregu. Wartości te nazywają się ogólnie kwantylami1. Spośród nich szczególnie często stosuje się medianę (140-6), kwartyle2, decyle3 i centyle4, które dzielą szereg uporządkowanych obserwacji odpowiednio na dwie, cztery, dziesięć i sto kolejnych grup, z których każda zawiera tę samą liczbę obserwacji.

143

Mówimy, że dana wielkość jest ciągła1 w pewnym obszarze, gdy może przybrać nieskończenie wiele wartości zawartych w tym obszarze. W przeciwnym przypadku wielkość jest nieciągła2 w danym obszarze. W demografii rozpatruje się często zmienne (131-5), które mogą przybierać tylko pewne określone wartości; mówimy, że taka zmienna jest skokowa3.

144

Podział populacji (101-2) złożonej z jednostek statystycznych na klasy (130-8) na podstawie wartości lub wariantów jakiejś cechy pozwala na zbadanie rozkładu1 tej cechy w obrębie danej populacji. Stosunek liczby jednostek danej klasy do ogólnej liczby jednostek nazywa się częstością2; czasami mówi się o częstości względnej3; w przeciwstawieniu do częstości bezwzględnej2 lub częstości absolutnej2 albo liczebności2, przez którą rozumie się liczbę jednostek w klasie. Słowo rozkład jest rzadko używane w demografii; mówi się raczej o podziale populacji według danej cechy albo o strukturze4 pod względem danej cechy (por. 320-1, 325-6).

  • 4. Słowo struktura wiąże się na ogół z częstościami względnymi.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93