The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)

30

Z Demopædia
Skocz do: nawigacja, szukaj



retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93

Rozmieszczenie i struktura ludności

30

301

Dane statystyczne o stanie ludności (201-5) obejmują informacje dotyczące rozmieszczenia ludności1 (por. 815-6) i struktury (144-4) ludności. Każda ludność (w rozumieniu 101-3) żyje na pewnym terytorium2, a badania jej rozmieszczenia geograficznego3 lub rozmieszczenia przestrzennego3 dotyczą sposobu, w jaki ta ludność jest rozdzielona na tym terytorium.

302

Terytorium (301-2), na którym żyje dana ludność podlega podziałowi na podobszary1 zgodnie z różnymi kryteriami. Dla celów administracyjnych może ono być podzielone na obszary administracyjne2 (por. 303); czasami jednak stosuje się także podział ludności według regionów3 i stref4, ustalonych w oparciu o kryteria geograficzne, gospodarcze lub socjologiczne. Słowa region i strefa można zresztą stosować do obszarów o bardzo rozmaitej wielkości. Tak np. wyrażenia region naturalny5 należy często rozumieć w znaczeniu małego regionu, stanowiącego jedność geograficzną (co odpowiada dawniejszemu pojęciu krainy5, które geografowie starają się reaktywować), ale słowo to może oznaczać czasem obszar klimatyczny. Obszar państwa (305-3) może się dzielić na regiony gospodarcze6. Wyrażenie obszar naturalny7 oznacza w ekologii ludzkiej (103-5) terytorium, zamieszkane przez ludność o odrębnych cechach.

303

W Polsce obszary administracyjne od najmniejszych do największych są następujące: Gromada jest najmniejszą jednostką administracyjną, obejmującą zazwyczaj kilka wsi. Osiedla są to małe miejscowości o charakterze nierolniczym (robotnicze, uzdrowiskowe, rybackie). Miasta są to miejscowości o dużej gęstości zaludnienia, o charakterze nierolniczym. Miasta dzielą się na miasta wydzielone równorzędne województwom, miasta wojewódzkie, miasta powiatowe i miasta wchodzące w skład powiatu. Powiat obejmuje gromady, osiedla i miasta wchodzące w jego skład. Największą jednostką administracyjną jest województwo obejmujące szereg powiatów.

304

Ludność może być osiadła1, o stałym miejscu zamieszkania albo koczownicza2, tzn. bezustannie wędrująca w jedną i drugą stronę w obrębie jakiegoś obszaru. Ludność koczowniczą, która przez pewną część roku żyje w stałych siedzibach, nazywa się na wpół koczowniczą3. W niektórych państwach spotykamy się z praktyką tworzenia rezerwatów4 dla ludów pierwotnych.

305

Słowo kraj1 oznacza zazwyczaj terytorium (301-2) zajmowane przez naród2 (333-3). Osoby należące do tego samego narodu mają na ogół wspólną kulturę. Państwo3 jest jednostką polityczną. Niektóre federacje4 albo państwa federalne4 dzielą się na mniejsze jednostki: stany5, których suwerenność jest ograniczona. Słowo terytorium6 (301-2) stosuje się czasem na oznaczenie regionu geograficznego, ale również do jednostek politycznych, które jeszcze stosunkowo niedawno były kolonizowane albo zasiedlane. Czasami rozróżnia się terytorium autonomiczne7 i terytoria nieautonomiczne8.

306

Słowo aglomeracja1 może się stosować do różnego rodzaju zwartych zespołów domów mieszkalnych, niezależnie od wielkości tych zespołów. Słowo miejscowość1 bywa używane w tym samym znaczeniu, ale najczęściej stosuje się je do aglomeracji niezbyt wielkich. Osada2 jest aglomeracją wiejską (306-3) utworzoną przez małą grupę domów. Wieś3 jest aglomeracją wiejską większych rozmiarów, w której występuje pewne zróżnicowanie gospodarcze ludności. Miastem4 nazywa się miejscowość, w której rolnictwo nie odgrywa zasadniczej roli. Kryterium to, zastosowane nie do miejscowości, ale do aglomeracji, pozwala rozróżnić aglomeracje wiejskie3 i aglomeracje miejskie4. Miasto, będące siedzibą rządu jakiegoś kraju, nazywa sią jego stolicą5. Najważniejsza aglomeracja (zazwyczaj z punktu widzenia administracyjnego) jakiejś jednostki terytorialnej (302-1) nazywa się miastem wojewódzkim6 czy miastem powiatowym6. Podział wielkich miast na podobszary7 jest czasami usankcjonowany administracyjnie pod różnymi nazwami, np. dzielnica7, komisariat MO7 (Milicji Obywatelskiej).

307

Aglomeracje miejskie (306-4) rozwijają się często przez przyłączenie miejscowości sąsiadujących, które tracą stopniowo swoją samodzielność funkcjonalną, zachowując jednak samodzielność administracyjną. Prowadzi to do powstawania aglomeracji1, zawierającej centralny ośrodek miejski2 i przedmieścia3, o wyspecjalizowanych funkcjach. Konurbacja4 natomiast jest zespołem utworzonym z kilku aglomeracji, które zachowały swoją indywidualność. Często jednak używa się terminu konurbacja jako równoznaczny z aglomeracją.

* * *

retour à Strona główna | Przedmowa | Indeks
Rozdział | Wstęp | Pojęcia ogólne Indeks 1 | Opracowanie danych statystyki demograficznej indeks 2 | Rozmieszczenie i struktura ludności indeks 3 | Umieralność i chorobowość indeks 4 | Małżeństwa indeks 5 | Urodzenia indeks 6 | Ruch ludności i reprodukcja ludności indeks 7 | Migracje indeks 8 | Demografia ekonomiczna i społeczna indeks 9
Section | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 20 | 21 | 22 | 23 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 40 | 41 | 42 | 43 | 50 | 51 | 52 | 60 | 61 | 62 | 63 | 70 | 71 | 72 | 80 | 81 | 90 | 91 | 92 | 93