The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)
40: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
||
| (Nie pokazano 4 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| + | = Umieralność i chorobowość = | ||
| + | == 40 == | ||
=== 401 === | === 401 === | ||
| − | Badanie {{TextTerm|umieralności|1|401|IndexEntry=umieralność}} dotyczy wpływu zgonów na ludność. Ogólny termin {{TextTerm|współczynnik zgonów|2|401 | + | Badanie {{TextTerm|umieralności|1|401|IndexEntry=umieralność}} dotyczy wpływu zgonów na ludność. Ogólny termin {{TextTerm|współczynnik zgonów|2|401}} obejmuje wszelkie stopy ({{RefNumber|13|3|4}}) służące do mierzenia częstości {{TextTerm|zgonów|3|401|IndexEntry=zgony}} w obrębie danej populacji ludzkiej ({{RefNumber|10|1|3}}) lub sub-populacji ({{RefNumber|10|1|5}}). W braku innych określeń należy rozumieć współczynnik zgonów jako {{TextTerm|surową stopę zgonów|4|401|IndexEntry=surowa stopa zgonów}} albo, mówiąc ściślej, {{TextTerm|surową roczną stopę zgonów|4|401|2|IndexEntry=roczna surowa stopa zgonów}}. Nazywa się w ten sposób iloraz liczby zgonów zaobserwowanych w ciągu roku w danej populacji przez {{TextTerm|średnią liczebność|5|401|IndexEntry=średnia liczebność (populacji)}} tej populacji w ciągu okresu obserwacji. Gdy liczebność ludności zmienia się dość równomiernie, można zastąpić średnią liczebność liczebnością w środku roku. Współczynnik ten oblicza się zazwyczaj na tysiąc mieszkańców (por. {{RefNumber|13|3|4}}). Wśród współczynników zgonów obliczanych dla subpopu-lacji wymienimy {{TextTerm|współczynnik zgonów według płci i grup wieku|6|401|IndexEntry=współczynnik zgonów według płci i grup wieku}}. Wyrażenie {{TextTerm|współczynniki zgonów według wieku|7|401|IndexEntry=współczynnik zgonów według wieku}} ma zazwyczaj to samo znaczenie, rzadko bowiem oblicza się współczynniki zgonów według roczników wieku lub grup wieku bez rozróżnienia płci. |
{{Note|4| Wyrażenie {{NoteTerm|stopa ogólna zgonów}} wskazuje, że uwzględnia się wszelkie zgony, bez żadnych wyjątków (por. {{RefNumber|13|4|7}}).}} | {{Note|4| Wyrażenie {{NoteTerm|stopa ogólna zgonów}} wskazuje, że uwzględnia się wszelkie zgony, bez żadnych wyjątków (por. {{RefNumber|13|4|7}}).}} | ||
{{Note|5| Gdy okres obserwacji rozciąga się na kilka lat, wyznacza się tę średnią liczebność zazwyczaj jako średnią z szacunków liczebności na środek każdego roku obserwacji.}} | {{Note|5| Gdy okres obserwacji rozciąga się na kilka lat, wyznacza się tę średnią liczebność zazwyczaj jako średnią z szacunków liczebności na środek każdego roku obserwacji.}} | ||
| Linia 15: | Linia 17: | ||
=== 402 === | === 402 === | ||
| − | Badanie {{TextTerm|zróżnicowanej umieralności|1|402|IndexEntry=zróżnicowana umieralność | + | Badanie {{TextTerm|zróżnicowanej umieralności|1|402|IndexEntry=zróżnicowana umieralność}} dotyczy różnic umieralności między różnymi grupami. Gdy jakaś grupa wykazuje umieralność wyraźnie wyższą niż jedna lub kilka innych grup, z którymi ją się porównuje, mówi się o {{TextTerm|nadumieralności|2|402|IndexEntry=nadumieralność}} łub {{TextTerm|nadmiernej umieralności|2|402|2|IndexEntry=nadmierna umieralność}} w pierwszej grupie (należy przez to rozumieć: w porównaniu {{NonRefTerm|do}} pozostałych grup). Pod nazwą {{TextTerm|umieralność według zawodu|3|402}} rozumie się umieralność poszczególnych grup zawodowych ({{RefNumber|35|2|3}}). Nie należy mylić umieralności według zawodów z {{TextTerm|umieralnością zawodową|4|402|IndexEntry=umieralność zawodowa}}, która jest umieralnością nadmierną, wywołaną bezpośrednio przez specyficzne ryzyko, związane z wykonywaniem danego zawodu. Wśród nich wymienimy tutaj w szczególności ryzyko związane z {{TextTerm|chorobami zawodowymi|5|402|IndexEntry=choroby zawodowe}}. |
{{Note|2| Wyrażenie {{NoteTerm|nadmierna umieralność mężczyzn}} należy rozumieć w porównaniu z odpowiednią umieralnością kobiet, np. tego samego wieku.}} | {{Note|2| Wyrażenie {{NoteTerm|nadmierna umieralność mężczyzn}} należy rozumieć w porównaniu z odpowiednią umieralnością kobiet, np. tego samego wieku.}} | ||
=== 403 === | === 403 === | ||
| − | Porównywalne {{TextTerm|współczynniki umieralności|1|403 | + | Porównywalne {{TextTerm|współczynniki umieralności|1|403}} lub {{TextTerm|współczynniki zgonów|1|403|2|IndexEntry=współczynnik zgonów}} (por. {{RefNumber|13|5|7}}) służą zazwyczaj do porównywania poziomu umieralności w różnych populacjach ({{RefNumber|10|1|3}}) niezależnie od różnic ich struktury ({{RefNumber|14|4|4}}), w szczególności różnic struktury wieku ({{RefNumber|32|5|6}}). Używany zwykle sposób obliczania polega na stosowaniu współczynników zgonu według wieku, zaobserwowanych w badanych populacjach, do odpowiednich liczebności grup wieku {{TextTerm|ludności standardowej|2|403|IndexEntry=ludność standardowa}}, tzn. ludności o danej strukturze, przyjętej za podstawę. Gdy nie są obliczone współczynniki zgonów według wieku, ta bezpośrednia metoda rachunkowa, zwana {{TextTerm|metodą ludności standardowej|3|403|IndexEntry=metoda ludności standardowej (obliczanie współczynników zgonów)}}, nie może być stosowana. Można wtedy uzyskać współczynniki porównywalne w sposób pośredni, przeliczając wskaźniki ({{RefNumber|13|6|2}}) obliczone {{TextTerm|metodą stopy standardowej|4|403|IndexEntry=metoda stopy standardowej}} na wymiar współczynnika. Przy bezpośrednim użyciu w szczególności dla porównania między subpopulacjami ({{RefNumber|10|1|5}}) — wskaźniki otrzymane tą metodą otrzymują nazwę {{TextTerm|porównywalnych wskaźników umieralności|5|403|IndexEntry=porównywalne wskaźniki umieralności}}. Rachunek opiera się na podstawie {{TextTerm|umieralności standardowej|6|403|IndexEntry=umieralność standardowa}}, tzn. na szeregu {{TextTerm|standardowych współczynników zgonu|6|403|2|IndexEntry=standardowy współczynnik zgonu}} według wieku, które stosuje się do liczby osób w poszczególnym wieku w badanych populacjach. Wartość wskaźnika dla danej ludności otrzymuje się wyznaczając stosunek ogólnej liczby {{TextTerm|zgonów zaobserwowanych|7|403|IndexEntry=zaobserwowane zgony}} w tej ludności do otrzymanej {{TextTerm|hipotetycznej liczby zgonów|8|403|IndexEntry=hipotetyczna liczba zgonów}}, czyli do {{TextTerm|zgonów obliczonych|8|403|2|IndexEntry=zgony obliczone}} lub {{TextTerm|zgonów teoretycznych|8|403|3|IndexEntry=liczba zgonów hipotetyczna}}, przyjętych za podstawę = 100 ({{RefNumber|13|6|3}}). |
| + | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ||
{{SummaryShort}} | {{SummaryShort}} | ||
{{OtherLanguages|40}} | {{OtherLanguages|40}} | ||
Aktualna wersja na dzień 13:36, 11 lut 2010
|
Umieralność i chorobowość
40
401
Badanie umieralności1 dotyczy wpływu zgonów na ludność. Ogólny termin współczynnik zgonów2 obejmuje wszelkie stopy (133-4) służące do mierzenia częstości zgonów3 w obrębie danej populacji ludzkiej (101-3) lub sub-populacji (101-5). W braku innych określeń należy rozumieć współczynnik zgonów jako surową stopę zgonów4 albo, mówiąc ściślej, surową roczną stopę zgonów4. Nazywa się w ten sposób iloraz liczby zgonów zaobserwowanych w ciągu roku w danej populacji przez średnią liczebność5 tej populacji w ciągu okresu obserwacji. Gdy liczebność ludności zmienia się dość równomiernie, można zastąpić średnią liczebność liczebnością w środku roku. Współczynnik ten oblicza się zazwyczaj na tysiąc mieszkańców (por. 133-4). Wśród współczynników zgonów obliczanych dla subpopu-lacji wymienimy współczynnik zgonów według płci i grup wieku6. Wyrażenie współczynniki zgonów według wieku7 ma zazwyczaj to samo znaczenie, rzadko bowiem oblicza się współczynniki zgonów według roczników wieku lub grup wieku bez rozróżnienia płci.
- 4. Wyrażenie stopa ogólna zgonów wskazuje, że uwzględnia się wszelkie zgony, bez żadnych wyjątków (por. 134-7).
- 5. Gdy okres obserwacji rozciąga się na kilka lat, wyznacza się tę średnią liczebność zazwyczaj jako średnią z szacunków liczebności na środek każdego roku obserwacji.
402
Badanie zróżnicowanej umieralności1 dotyczy różnic umieralności między różnymi grupami. Gdy jakaś grupa wykazuje umieralność wyraźnie wyższą niż jedna lub kilka innych grup, z którymi ją się porównuje, mówi się o nadumieralności2 łub nadmiernej umieralności2 w pierwszej grupie (należy przez to rozumieć: w porównaniu do pozostałych grup). Pod nazwą umieralność według zawodu3 rozumie się umieralność poszczególnych grup zawodowych (352-3). Nie należy mylić umieralności według zawodów z umieralnością zawodową4, która jest umieralnością nadmierną, wywołaną bezpośrednio przez specyficzne ryzyko, związane z wykonywaniem danego zawodu. Wśród nich wymienimy tutaj w szczególności ryzyko związane z chorobami zawodowymi5.
- 2. Wyrażenie nadmierna umieralność mężczyzn należy rozumieć w porównaniu z odpowiednią umieralnością kobiet, np. tego samego wieku.
403
Porównywalne współczynniki umieralności1 lub współczynniki zgonów1 (por. 135-7) służą zazwyczaj do porównywania poziomu umieralności w różnych populacjach (101-3) niezależnie od różnic ich struktury (144-4), w szczególności różnic struktury wieku (325-6). Używany zwykle sposób obliczania polega na stosowaniu współczynników zgonu według wieku, zaobserwowanych w badanych populacjach, do odpowiednich liczebności grup wieku ludności standardowej2, tzn. ludności o danej strukturze, przyjętej za podstawę. Gdy nie są obliczone współczynniki zgonów według wieku, ta bezpośrednia metoda rachunkowa, zwana metodą ludności standardowej3, nie może być stosowana. Można wtedy uzyskać współczynniki porównywalne w sposób pośredni, przeliczając wskaźniki (136-2) obliczone metodą stopy standardowej4 na wymiar współczynnika. Przy bezpośrednim użyciu w szczególności dla porównania między subpopulacjami (101-5) — wskaźniki otrzymane tą metodą otrzymują nazwę porównywalnych wskaźników umieralności5. Rachunek opiera się na podstawie umieralności standardowej6, tzn. na szeregu standardowych współczynników zgonu6 według wieku, które stosuje się do liczby osób w poszczególnym wieku w badanych populacjach. Wartość wskaźnika dla danej ludności otrzymuje się wyznaczając stosunek ogólnej liczby zgonów zaobserwowanych7 w tej ludności do otrzymanej hipotetycznej liczby zgonów8, czyli do zgonów obliczonych8 lub zgonów teoretycznych8, przyjętych za podstawę = 100 (136-3).
* * *
|
