|
|
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − |
| |
| | <!--'''34'''--> | | <!--'''34'''--> |
| | {{CurrentStatus}} | | {{CurrentStatus}} |
| Linia 37: |
Linia 36: |
| | {{TextTerm|Statystyka szkolna|1|346|OtherIndexEntry=szkolna statystyka}} rozróżnia na ogół {{TextTerm|uczniów zapisanych|2|346|IndexEntry=uczniowie zapisani|OtherIndexEntry=zapisani uczniowie}} i {{TextTerm|uczniów obecnych|3|346|IndexEntry=uczniowie obecni|OtherIndexEntry=obecni uczniowie}} w określonych dniach, co pozwala badać {{TextTerm|frekwencję szkolną|4|346|IndexEntry=frekwencja szkolna|OtherIndexEntry=szkolna frekwencja}}. W niektórych krajach istnieje obowiązek szkolny dla dzieci w określonym wieku; wyrażenie {{TextTerm|wiek szkolny|5|346|OtherIndexEntry=szkolny wiek}} (por. {{RefNumber|32|3|8}}) jest wtedy używane często równoznacznie z {{TextTerm|wiekiem obowiązku szkolnego|6|346|IndexEntry=wiek obowiązku szkolnego}}; rozpatruje się często liczby {{TextTerm|dzieci w wieku obowiązku szkolnego|7|346|IndexEntry=dzieci w wieku obowiązku szkolnego}}. | | {{TextTerm|Statystyka szkolna|1|346|OtherIndexEntry=szkolna statystyka}} rozróżnia na ogół {{TextTerm|uczniów zapisanych|2|346|IndexEntry=uczniowie zapisani|OtherIndexEntry=zapisani uczniowie}} i {{TextTerm|uczniów obecnych|3|346|IndexEntry=uczniowie obecni|OtherIndexEntry=obecni uczniowie}} w określonych dniach, co pozwala badać {{TextTerm|frekwencję szkolną|4|346|IndexEntry=frekwencja szkolna|OtherIndexEntry=szkolna frekwencja}}. W niektórych krajach istnieje obowiązek szkolny dla dzieci w określonym wieku; wyrażenie {{TextTerm|wiek szkolny|5|346|OtherIndexEntry=szkolny wiek}} (por. {{RefNumber|32|3|8}}) jest wtedy używane często równoznacznie z {{TextTerm|wiekiem obowiązku szkolnego|6|346|IndexEntry=wiek obowiązku szkolnego}}; rozpatruje się często liczby {{TextTerm|dzieci w wieku obowiązku szkolnego|7|346|IndexEntry=dzieci w wieku obowiązku szkolnego}}. |
| | {{Note|6| W Polsce w chwili obecnej wiek 7—14 lat.}} | | {{Note|6| W Polsce w chwili obecnej wiek 7—14 lat.}} |
| − |
| |
| − | === 350 ===
| |
| − |
| |
| − | Rozróżnia się {{TextTerm|ludność aktywną|1|350|IndexEntry=ludność aktywna|OtherIndexEntry=aktywna ludność}} lub {{TextTerm|ludność czynną zawodowo|1|350|2|IndexEntry=ludność czynna zawodowo}} i {{TextTerm|ludność nieaktywną|2|350|IndexEntry=ludność nieaktywna|OtherIndexEntry=nieaktywna ludność}} lub {{TextTerm|ludność bierną zawodowo|2|350|2|IndexEntry=ludność bierna zawodowo}}. Ludność czynna zawodowo składa się w zasadzie z osób wykonujących działalność zawodową; zalicza się więc do niej zazwyczaj nie tylko osoby mające {{TextTerm|zajęcie zarobkowe|3|350|OtherIndexEntry=zarobkowe zajęcie}}, ale również te osoby, których praca zawodowa nie jest wynagradzana, w szczególności pomagających członków rodzin ({{RefNumber|35|3|5}}) {{NonRefTerm|nie}} otrzymujących wynagrodzenia. Wyłącza się natomiast na ogół {{TextTerm|gospodynie|4|350|IndexEntry=gospodyni}} zajmujące się bezpłatnie gospodarstwem domowym, których działalności nie uważa się za pracę zawodową. Ludność bierną zawodowo, obejmującą wszystkie osoby nie należące do ludności czynnej zawodowo, uważa się czasem za {{TextTerm|utrzymywaną|5|350|IndexEntry=osoby utrzymywane}} przez ludność czynną zawodowo (por. 359). {{TextTerm|Współczynnikiem aktywności|6|350|IndexEntry=współczynnik aktywności|OtherIndexEntry=aktywności współczynnik}} danej grupy osób nazywamy stosunek osób czynnych zawodowo do ogółu osób w tej grupie.
| |
| − | {{Note|1| Wyrażenie {{NoteTerm|siła robocza}}, używane czasem w tym znaczeniu, stosuje się raczej do ogółu robotników ({{RefNumber|35|4|2}}).}}
| |
| − |
| |
| − | === 351 ===
| |
| − |
| |
| − | Pracowników wchodzących w skład ludności czynnej zawodowo ({{RefNumber|35|0|1}}) dzieli się zazwyczaj na {{TextTerm|pracowników mających zatrudnienie|1|351|IndexEntry=pracownicy mający zatrudnienie}} i {{TextTerm|pracowników nie mających zatrudnienia|2|351|IndexEntry=pracownicy nie mający zatrudnienia}}, czyli {{TextTerm|bezrobotnych|2|351|2|IndexEntry=bezrobotni}}, biorąc pod uwagę ich {{TextTerm|stosunek do zatrudnienia|3|351}}. Do pracowników nie mających zatrudnienia zalicza się zazwyczaj tylko osoby nie zatrudnione, które faktycznie {{TextTerm|poszukują pracy|4|351|IndexEntry=poszukujący pracy}}. Wśród nich rozróżnia się czasem młodych pracowników, {{TextTerm|którzy jeszcze nigdy nie pracowali|5|351|IndexEntry=pracownicy którzy jeszcze nie pracowali}} i pracowników, którzy już {{TextTerm|byli zatrudnieni|6|351|IndexEntry=pracownicy którzy już byli zatrudnieni}}.
| |
| − | {{Note|3| {{NoteTerm|Zatrudnienie}} bada się również na podstawie zgłoszeń o pracę ze strony pracowników nie zatrudnionych i zgłoszeń wolnych miejsc ze strony pracodawców ({{RefNumber|35|3|2}}).}}
| |
| − |
| |
| − | === 352 ===
| |
| − |
| |
| − | Ściśle mówiąc, przez {{TextTerm|strukturę zawodową|1|352|IndexEntry=struktura zawodowa|OtherIndexEntry=zawodowa struktura}} ludności należy rozumieć podział oparty na {{TextTerm|zawodzie|2|352|IndexEntry=zawód}} poszczególnych osób. Tę samą nazwę stosowano jednak od dawna również do klasyfikacji według działów gospodarki, opartych na tym, co nazywano „zawodem obiektywnym” ({{RefNumber|35|7|1}}). Obecnie wyrażenie {{TextTerm|grupa zawodowa|3|352|OtherIndexEntry=zawodowa grupa}} oznacza nie zespół osób zatrudnionych w tym samym dziale gospodarki, ale zespół osób wykonujących zawody do siebie zbliżone.
| |
| − | {{Note|2| W przeciwieństwie do {{NoteTerm|zawodu obiektywnego}} mówi się czasem o {{NoteTerm|zawodzie subiektywnym}}.}}
| |
| − |
| |
| − | === 353 ===
| |
| − |
| |
| − | Ludność czynną zawodowo ({{RefNumber|35|0|1}}) klasyfikuje się często także według {{TextTerm|charakteru zatrudnienia|1|353|IndexEntry=charakter zatrudnienia|OtherIndexEntry=zatrudnienia charakter}} Z lego punktu widzenia rozróżnia się: {{TextTerm|pracodawców|2|353|IndexEntry=pracodawcy}}, {{TextTerm|pracowników|3|353|IndexEntry=pracownicy}}, {{TextTerm|samodzielnych|4|353|IndexEntry=samodzielni}}, {{TextTerm|pracujących na własny rachunek|4|353|2|IndexEntry=pracujący na własny rachunek}} oraz {{TextTerm|pomagających członków rodzin|5|353|IndexEntry=pomagający członkowie rodzin}}. Ci ostatni są to członkowie rodziny pracodawcy lub samodzielnego, którzy pomagają mu w pracy, {{NonRefTerm|nie}} otrzymując w zamian faktycznie wynagrodzenia. Za samodzielnych uważa się na ogół ludzi, którzy pracują na swój własny rachunek, nie zatrudniając pracowników najemnych w ścisłym znaczeniu, ale przy ewentualnej pomocy członków rodziny. Kombinując różne kryteria tego rodzaju, jak zawód subiektywny ({{RefNumber|35|2|2}}), stanowisko w zawodzie i powiązanie z działem gospodarki narodowej (por. {{RefNumber|35|9|1}}), można zdefiniować {{TextTerm|kategorie społeczno-zawodowe|6|353}}, które pozwalają na sklasyfikowanie ogółu czynnych i biernych zawodowo, składających się na całą ludność.
| |
| − |
| |
| − | === 354 ===
| |
| − |
| |
| − | Wśród pracowników najemnych ({{RefNumber|35|3|3}}) wyodrębnia się czasem {{TextTerm|chałupników|1|354|IndexEntry=chałupnicy}}, którzy nie wchodzą w skład personelu zakładów ({{RefNumber|35|7|2}}), mogą jednak pracować na rachunek nawet kilku pracodawców ({{RefNumber|35|3|2}}). Personel wykonawczy przedsiębiorstw ({{RefNumber|35|7|2}}) dzieli się czasem na dwie kategorie: {{TextTerm|robotników|2|354|IndexEntry=robotnicy}}, którzy są {{TextTerm|pracownikami fizycznymi|2|354|2|IndexEntry=pracownicy fizyczni|OtherIndexEntry=fizyczni pracownicy}} i {{TextTerm|pracowników umysłowych|3|354|IndexEntry=pracownicy umysłowi|OtherIndexEntry=umysłowi pracownicy}}. Według {{TextTerm|kwalifikacji zawodowych|4|354|IndexEntry=kwalifikacje zawodowe|OtherIndexEntry=zawodowa kwalifikacja}} można dzielić robotników na {{TextTerm|wykwalifikowanych|5|354|IndexEntry=wykwalifikowani robotnicy|OtherIndexEntry=robotnicy wykwalifikowani}}, {{TextTerm|na wpół wykwalifikowanych|6|354|IndexEntry=na wpół wykwalifikowani robotnicy}} lub {{TextTerm|przyuczonych|6|354|2|IndexEntry=przyuczeni robotnicy|OtherIndexEntry=robotnicy przyuczeni}} i {{TextTerm|niewykwalifikowanych|7|354|IndexEntry=niewykwalifikowani robotnicy|OtherIndexEntry=robotnicy niewykwalifikowani}}. {{TextTerm|Uczniów|8|354|IndexEntry=uczniowie}} zalicza się zazwyczaj do ludności czynnej zawodowo ({{RefNumber|35|0|1}}), gdy pracują przy produkcji, ale nie wtedy, gdy kształcą się w zawodzie w oderwaniu od pracy.
| |
| − | {{Note|2| Inny rodzaj klasyfikacji zatrudnionych rozróżnia {{NoteTerm|pracowników dniówkowych}}, którzy pobierają płace codziennie lub co tydzień i {{NoteTerm|pracowników pobierających wynagrodzenie}} w okresach miesięcznych lub dłuższych. Z punktu widzenia systemu płacy pracownicy dniówkowi przeciwstawiani są {{NoteTerm|pracownikom akordowym}}.}}
| |
| − |
| |
| − | === 355 ===
| |
| − |
| |
| − | Wśród personelu najemnego w obrębie przedsiębiorstwa ({{RefNumber|35|7|2}}) rozróżnia się {{TextTerm|personel kierowniczy|1|355|OtherIndexEntry=kierowniczy personel}}, {{TextTerm|personel wykonawczy|2|355|OtherIndexEntry=wykonawczy personel}} i {{TextTerm|majstrów|3|355|IndexEntry=majstrowie}} lub {{TextTerm|brygadzistów|3|355|2|IndexEntry=brygadziści}}. Jednak płatnych dyrektorów, którzy pełnią funkcje kierowników zakładów, grupuje się czasami w statystyce krajów kapitalistycznych razem z pracodawcami ({{RefNumber|35|3|2}}).
| |
| − |
| |
| − | === 356 ===
| |
| − |
| |
| − | W rolnictwie stosuje się odrębną klasyfikację dotyczącą stanowiska w zawodzie ({{RefNumber|35|3|1}}). {{TextTerm|Rolnicy|1|356}} są to ludzie,. którzy uprawiają ziemię, aby stąd ciągnąć dochód; rozróżniamy wśród nich {{TextTerm|właścicieli|2|356|IndexEntry=właściciele (ziemi)}}, którzy posiadają na własność ziemię uprawianą przez nich i {{TextTerm|dzierżawców|3|356|IndexEntry=dzierżawcy (ziemi)}}, którzy za pomocą własnego inwentarza uprawiają ziemię, dzierżawioną za oznaczoną cenę. {{TextTerm|Robotnicy rolni|4|356|OtherIndexEntry=rolni robotnicy}} to ludzie pracujacy w rolnictwie, którzy nie są właścicielami ani pomagającymi członkami rodzin ({{RefNumber|35|3|5}}).
| |
| − | {{Note|4| Wśród robotników rolnych rozróżnia się {{NoteTerm|stałych robotników rolnych}}, wchodzących w skład personelu przedsiębiorstwa, {{NoteTerm|dniówkowych robotników rolnych}} opłacanych na dniówki i {{NoteTerm|sezonowych robotników rolnych}}, najmowanych dla wykonania prac sezonowych.}}
| |
| − |
| |
| − | === 357 ===
| |
| − |
| |
| − | Ludność czynną zawodowo ({{RefNumber|35|0|1}}) można sklasyfikować także według {{TextTerm|działu gospodarki|1|357|IndexEntry=dział gospodarki}}, w jakim poszczególni ludzie wykonują swój zawód ({{RefNumber|35|2|2}}). Klasyfikacja ta, według tzw. {{TextTerm|zawodu obiektywnego|1|357|2|IndexEntry=zawód obiektywny|OtherIndexEntry=obiektywny zawód}} opiera się na klasyfikacji {{TextTerm|zakładów|2|357|IndexEntry=zakłady}} z punktu widzenia ich roli gospodarczej. W związku z tym przypisuje się duże znaczenie rozróżnieniu między {{TextTerm|ludnością czynną rolniczą|3|357|IndexEntry=ludność czynna rolniczo}} i {{TextTerm|ludnością czynną pozarolniczą|4|357|IndexEntry=ludność czynna pozarolniczo}}. W państwach kapitalistycznych {{TextTerm|pracownicy administracji centralnej|5|357}}, {{TextTerm|funkcjonariusze państwowi|5|357|2|OtherIndexEntry=państwowi funkcjonariusze}} i {{TextTerm|osoby zatrudnione w siłach zbrojnych|6|357}} są na ogół ujmowane odrębnie, podczas gdy pozostałych pracowników najemnych włącza się do poszczególnych {{TextTerm|kategorii zatrudnienia pozarolniczego|7|357|IndexEntry=kategorie zatrudnienia pozarolniczego}}.
| |
| − | {{Note|2| W rolnictwie odpowiednikiem jest {{NoteTerm|gospodarstwo rolne}}. {{NoteTerm|Przedsiębiorstwo}} może obejmować kilka zakładów.}}
| |
| − |
| |
| − | === 358 ===
| |
| − |
| |
| − | Osoby bierne zawodowo ({{RefNumber|35|0|2}}) można podzielić — zgodnie z pochodzeniem ich źródła utrzymania — na {{TextTerm|osoby będące na utrzymaniu|1|358}} i {{TextTerm|osoby nie będące na utrzymaniu|2|358}}. <br />Człowiek będący na utrzymaniu jest utrzymywany ({{RefNumber|35|0|5}}) przez innego człowieka, którego nazywa się {{TextTerm|utrzymującym|3|358|IndexEntry=utrzymujący}} (por. {{RefNumber|11|1|3}}); do {{TextTerm|osób utrzymywanych|1|358|2|IndexEntry=osoby utrzymywane}} należą np. gospodynie ({{RefNumber|35|0|4}}) i dzieci na utrzymaniu ({{RefNumber|63|5|4}}). Człowiek nie będący na niczyim utrzymaniu, to człowiek, rozporządzający własnymi środkami, wystarczającymi na jego utrzymanie. Wśród osób nie będących na utrzymaniu można rozróżniać w szczególności: {{TextTerm|emerytów|5|358|IndexEntry=emeryci}} lub {{TextTerm|rencistów|5|358|2|IndexEntry=renciści}}, których środki utrzymania pochodzą z uprzedniej czynnej pracy; {{TextTerm|osoby utrzymywane przez opiekę społeczną|6|358|IndexEntry=osoby utrzymywane przez opiekę społeczną}}, które nie mają ani majątku, ani osób, które ich utrzymują i którym społeczeństwo udziela zapomóg, aby zapewnić im egzystencję, oraz w krajach kapitalistycznych {{TextTerm|rentierów|4|358|IndexEntry=rentierzy}} żyjących z odsetek od swojego majątku. {{TextTerm|Inwalidami|7|358|IndexEntry=inwalidzi}} nazywa się ogólnie osoby, które nie są zdolne do pracy.
| |
| − |
| |
| − | === 359 ===
| |
| − |
| |
| − | Osoby będące na utrzymaniu ({{RefNumber|35|8|1}}) można powiązać z działami gospodarki ({{RefNumber|35|7|1}}) za pośrednictwem osób utrzymujących ({{RefNumber|35|8|3}}). Jeżeli przyjąć pewne umowne rozstrzygnięcia dotyczące klasyfikacji innych osób biernych zawodowo, można w ten sposób podzielić całą ludność kraju według działów gospodarki, z jakich czerpią swoje środki egzystencji i zdefiniować {{TextTerm|ludność utrzymującą się|1|359|IndexEntry=utrzymująca się ludność}} z tego czy innego działu gospodarki. W ten sposób określa się w szczególności {{TextTerm|ludność utrzymującą się z rolnictwa|2|359|IndexEntry=ludność utrzymująca się z rolnictwa}}, W taki sam sposób rozumie się zazwyczaj {{TextTerm|ludność rolniczą|2|359|2|IndexEntry=ludność rolnicza|OtherIndexEntry=rolnicza ludność}}, jednak czasem rozumie się ten termin w znaczeniu takim, jak {{RefNumber|35|7|3}}. Pozostała część ludności stanowi {{TextTerm|ludność nierolniczą|3|359|IndexEntry=ludność nierolnicza|OtherIndexEntry=nierolnicza ludność}}.
| |
| − | {{Note|2| Nie należy mylić {{NoteTerm|ludności rolniczej}} z {{NoteTerm|ludnością wiejską}} ({{RefNumber|31|1|3}}).<br />Czasami wyodrębnia się też ludność o mieszanym źródle utrzymania, np. robotnicy-chłopi.}}
| |
| − |
| |
| − | === 360 ===
| |
| − |
| |
| − | {{TextTerm|Kalecy|1|360}} są czasami wyodrębniani przy spisach ludności. Klasyfikuje się ich wtedy według {{TextTerm|rodzaju kalectwa|2|360|IndexEntry=rodzaj kalectwa|OtherIndexEntry=kalectwa rodzaj}}, o ile pozwalają na to zebrane informacje. Rozróżnia się ogólnie {{TextTerm|kalectwo fizyczne|3|360|OtherIndexEntry=fizyczne kalectwo}} (np. niewidomych, głuchoniemych) i {{TextTerm|kalectwo umysłowe|4|360|OtherIndexEntry=umysłowe kalectwo}} (np. debile, wariaci).
| |
| − |
| |
| − | === 361 ===
| |
| − |
| |
| − | Analiza {{TextTerm|aktywności|1|361|IndexEntry=aktywność}} (por. 350) poszczególnych osób obejmuje w szczególności zbadanie {{TextTerm|wieku rozpoczęcia aktywności|2|361|IndexEntry=wiek rozpoczęcia aktywności}}, czyli {{TextTerm|wieku przystępowania do czynnej pracy|2|361|2|IndexEntry=wiek przystąpienia do czynnej pracy}}, i {{TextTerm|wieku zaprzestania czynnej pracy|3|361|IndexEntry=wiek w chwili zaprzestania czynnej pracy}}. Między tymi dwiema granicami zawarty jest {{TextTerm|okres życia aktywnego|4|361}}. Oblicza się czasami w sposób analogiczny jak przeciętne dalsze trwanie życia ({{RefNumber|43|3|3}}) także {{TextTerm|przeciętne dalsze trwanie życia aktywnego|5|361}} dla osób danej płci i wieku, tzn. średni czasokres, w ciągu którego te osoby wykonują pracę zawodową, przy danych warunkach przystępowania do czynnej pracy, zaprzestania czynnej pracy i przy danej umieralności.
| |
| − |
| |
| | | | |
| | {{SummaryShort}} | | {{SummaryShort}} |
| | | | |
| | {{OtherLanguages|34}} | | {{OtherLanguages|34}} |
