The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)
70: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
||
Linia 9: | Linia 9: | ||
=== 701 === | === 701 === | ||
− | Przez ruch ludności ({{RefNumber|20|1|6}}) rozumie się sposób, w jaki ludność ({{RefNumber|10|1|3}}) zmienia się z biegiem czasu przez zmianę generacji ({{RefNumber|11|6|1}}), które się na nią składają, i przez migracje zewnętrzne ({{RefNumber|80|2|1}}). Zmiany ogólnej liczby ludności ({{RefNumber|10|1|6}}) stanowią {{TextTerm|przyrost ludności|1|701|OtherIndexEntry=ludności przyrost}}. Dogodnie jest uważać {{TextTerm|spadek liczby ludności|2|701}} za {{TextTerm|przyrost ujemny|3|701|IndexEntry=przyrost ujemny (ludności)|OtherIndexEntry=ujemny przyrost}}. Rozróżnia się {{TextTerm|ludność zamkniętą|4|701|IndexEntry=ludność zamknięta|OtherIndexEntry=zamknięta ludność}}, w której nie ma emigracji ani imigracji, i {{TextTerm|ludność otwartą|5|701|IndexEntry=ludność otwarta|OtherIndexEntry=otwarta ludność}}, w której mogą odbywać się ruchy migracyjne. Przyrost ludności otwartej, nazwany {{TextTerm|przyrostem brutto|6|701|IndexEntry=przyrost brutto (ludności)}} lub {{TextTerm|rzeczywistym|6|701|2|IndexEntry=przyrost rzeczywisty}}, składa się z przyrostu wywołanego migracjami zewnętrznymi (por. {{RefNumber|80|3|5}}) i {{TextTerm|przyrostu naturalnego|7|701|IndexEntry=przyrost naturalny|OtherIndexEntry=naturalny przyrost}} (por. {{RefNumber|20|1|7}}), będącego {{TextTerm|saldem urodzeń i zgonów|8|701|IndexEntry=saldo urodzeń i zgonów}}. To saldo wyraża się zazwyczaj jako {{TextTerm|nadwyżkę urodzeń nad zgonami|8|701|2|IndexEntry=nadwyżka urodzeń nad zgonami}}, wziętą z odpowiednim znakiem. | + | Przez ruch ludności ({{RefNumber|20|1|-6}}) rozumie się sposób, w jaki ludność ({{RefNumber|10|1|-3}}) zmienia się z biegiem czasu przez zmianę generacji ({{RefNumber|11|6|-1}}), które się na nią składają, i przez migracje zewnętrzne ({{RefNumber|80|2|-1}}). Zmiany ogólnej liczby ludności ({{RefNumber|10|1|-6}}) stanowią {{TextTerm|przyrost ludności|1|701|OtherIndexEntry=ludności przyrost}}. Dogodnie jest uważać {{TextTerm|spadek liczby ludności|2|701}} za {{TextTerm|przyrost ujemny|3|701|IndexEntry=przyrost ujemny (ludności)|OtherIndexEntry=ujemny przyrost}}. Rozróżnia się {{TextTerm|ludność zamkniętą|4|701|IndexEntry=ludność zamknięta|OtherIndexEntry=zamknięta ludność}}, w której nie ma emigracji ani imigracji, i {{TextTerm|ludność otwartą|5|701|IndexEntry=ludność otwarta|OtherIndexEntry=otwarta ludność}}, w której mogą odbywać się ruchy migracyjne. Przyrost ludności otwartej, nazwany {{TextTerm|przyrostem brutto|6|701|IndexEntry=przyrost brutto (ludności)}} lub {{TextTerm|rzeczywistym|6|701|2|IndexEntry=przyrost rzeczywisty}}, składa się z przyrostu wywołanego migracjami zewnętrznymi (por. {{RefNumber|80|3|-5}}) i {{TextTerm|przyrostu naturalnego|7|701|IndexEntry=przyrost naturalny|OtherIndexEntry=naturalny przyrost}} (por. {{RefNumber|20|1|-7}}), będącego {{TextTerm|saldem urodzeń i zgonów|8|701|IndexEntry=saldo urodzeń i zgonów}}. To saldo wyraża się zazwyczaj jako {{TextTerm|nadwyżkę urodzeń nad zgonami|8|701|2|IndexEntry=nadwyżka urodzeń nad zgonami}}, wziętą z odpowiednim znakiem. |
=== 702 === | === 702 === | ||
− | Stosunek całkowitego przyrostu w danym okresie do średniej liczby ludności w tym okresie stanowi {{TextTerm|współczynnik przyrostu|1|702|OtherIndexEntry=przyrostu współczynnik}} w ciągu tego okresu. Współczynnik przyrostu oblicza się czasami dzieląc przyrost brutto ({{RefNumber|70|1|6}}) za dany okres przez liczbę ludności na początku okresu. Gdy bada się przyrost ludności w okresie dłuższym niż jeden rok kalendarzowy, można obliczać {{TextTerm|średni roczny współczynnik przyrostu|2|702|IndexEntry=średni roczny współczynnik przyrostu (ludności)}}. Przy obliczaniu średniego współczynnika zakłada się czasami, że ludność wzrasta w danym okresie według postępu geometrycznego; mówi się wtedy o {{TextTerm|ludności wykładniczej|3|702|IndexEntry=ludność wykładnicza|OtherIndexEntry=wykładnicza ludność}}, to znaczy takiej, której liczba jest funkcją wykładniczą czasu. Można też podzielić całkowity przyrost przez liczbę lat, a następnie podzielić otrzymany w ten sposób przyrost przeciętny przez średnią liczbę ludności w tym okresie. Stosunek przyrostu naturalnego ({{RefNumber|70|1|7}}) do średniej liczby ludności nazywa się {{TextTerm|surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego|4|702|IndexEntry=surowy współczynnik przyrostu naturalnego}}; współczynnik przyrostu naturalnego równa się nadwyżce (wziętej {{NoteTerm|z}} odpowiednim znakiem) współczynnika urodzeń ({{RefNumber|63|0|2}}) nad współczynnikiem zgonów ({{RefNumber|40|1|4}}). {{TextTerm|Współczynnik prężności demograficznej|5|702}}, równy stosunkowi liczby urodzeń do liczby zgonów zarejestrowanych w tym samym okresie, jest obecnie używany coraz rzadziej. | + | Stosunek całkowitego przyrostu w danym okresie do średniej liczby ludności w tym okresie stanowi {{TextTerm|współczynnik przyrostu|1|702|OtherIndexEntry=przyrostu współczynnik}} w ciągu tego okresu. Współczynnik przyrostu oblicza się czasami dzieląc przyrost brutto ({{RefNumber|70|1|-6}}) za dany okres przez liczbę ludności na początku okresu. Gdy bada się przyrost ludności w okresie dłuższym niż jeden rok kalendarzowy, można obliczać {{TextTerm|średni roczny współczynnik przyrostu|2|702|IndexEntry=średni roczny współczynnik przyrostu (ludności)}}. Przy obliczaniu średniego współczynnika zakłada się czasami, że ludność wzrasta w danym okresie według postępu geometrycznego; mówi się wtedy o {{TextTerm|ludności wykładniczej|3|702|IndexEntry=ludność wykładnicza|OtherIndexEntry=wykładnicza ludność}}, to znaczy takiej, której liczba jest funkcją wykładniczą czasu. Można też podzielić całkowity przyrost przez liczbę lat, a następnie podzielić otrzymany w ten sposób przyrost przeciętny przez średnią liczbę ludności w tym okresie. Stosunek przyrostu naturalnego ({{RefNumber|70|1|-7}}) do średniej liczby ludności nazywa się {{TextTerm|surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego|4|702|IndexEntry=surowy współczynnik przyrostu naturalnego}}; współczynnik przyrostu naturalnego równa się nadwyżce (wziętej {{NoteTerm|z}} odpowiednim znakiem) współczynnika urodzeń ({{RefNumber|63|0|-2}}) nad współczynnikiem zgonów ({{RefNumber|40|1|-4}}). {{TextTerm|Współczynnik prężności demograficznej|5|702}}, równy stosunkowi liczby urodzeń do liczby zgonów zarejestrowanych w tym samym okresie, jest obecnie używany coraz rzadziej. |
=== 703 === | === 703 === | ||
− | Można wykazać, że jeżeli „ludność zamknięta” ({{RefNumber|70|1|4}}) przez dłuższy czas znajduje się pod wpływem niezmiennej umieralności według wieku {{NoteTerm|i}} niezmiennej płodności, to jej roczne tempo przyrostu będzie stałe. Ta stała stopa przyrostu nazywa się {{TextTerm|istotną stopą przyrostu|1|703|IndexEntry=istotna stopa przyrostu}}, a ludność, która osiągnęła taki stan, nazywa się {{TextTerm|ludnością ustabilizowaną|2|703|IndexEntry=ludność ustabilizowana|OtherIndexEntry=ustabilizowana ludność}}. Proporcje osób należących do różnych grup wieku w takiej ludności są stałe, tzn. że ludność ma {{TextTerm|stałą strukturę wieku|3|703|IndexEntry=stała struktura wieku}}, która nie zależy od {{TextTerm|początkowej struktury wieku|4|703|IndexEntry=początkowa struktura wieku}}, ale tylko od współczynników urodzeń i zgonów według wieku. Istotna stopa przyrostu naturalnego odpowiadająca współczynnikom urodzeń i zgonów według wieku, zaobserwowanym w danej ludności, służy do obliczenia możliwego wzrostu liczby ludności, wynikającego z danego poziomu płodności i umieralności. Analogicznie można badać {{TextTerm|potencjalny wzrost|5|703|IndexEntry=potencjalny wzrost (liczby ludności)}}, odpowiadający możliwościom wzrostu liczby ludności wynikającym {{NoteTerm|z}} samej tylko struktury wieku ludności, {{NoteTerm|z}} pominięciem jej płodności i umieralności. {{TextTerm|Ludnością zastojową|6|703|IndexEntry=ludność zastojowa|OtherIndexEntry=zastojowa ludność}} nazywa się ludność ustabilizowaną, której tempo wzrostu równa się zeru. W ludności zastojowej niezmienna jest nie tylko jej struktura wieku, ale także liczba osób w poszczególnych grupach wieku. Liczba osób w danej grupie wieku równa się całce w danych granicach wieku z odpowiedniej funkcji dożywających ({{RefNumber|43|1|3}}) pomnożonej przez pewien stały współczynnik. {{TextTerm|Ludnością logistyczną|7|703|IndexEntry=ludność logistyczna}} nazywa się ludność, której liczba zmienia się z biegiem czasu według funkcji logistycznej. Tempo chwilowe przyrostu takiej ludności jest malejącą funkcją liniową liczby ludności ({{RefNumber|10|1|6}}), zmierzającej asymptotycznie do pewnej ustalonej górnej granicy. | + | Można wykazać, że jeżeli „ludność zamknięta” ({{RefNumber|70|1|-4}}) przez dłuższy czas znajduje się pod wpływem niezmiennej umieralności według wieku {{NoteTerm|i}} niezmiennej płodności, to jej roczne tempo przyrostu będzie stałe. Ta stała stopa przyrostu nazywa się {{TextTerm|istotną stopą przyrostu|1|703|IndexEntry=istotna stopa przyrostu}}, a ludność, która osiągnęła taki stan, nazywa się {{TextTerm|ludnością ustabilizowaną|2|703|IndexEntry=ludność ustabilizowana|OtherIndexEntry=ustabilizowana ludność}}. Proporcje osób należących do różnych grup wieku w takiej ludności są stałe, tzn. że ludność ma {{TextTerm|stałą strukturę wieku|3|703|IndexEntry=stała struktura wieku}}, która nie zależy od {{TextTerm|początkowej struktury wieku|4|703|IndexEntry=początkowa struktura wieku}}, ale tylko od współczynników urodzeń i zgonów według wieku. Istotna stopa przyrostu naturalnego odpowiadająca współczynnikom urodzeń i zgonów według wieku, zaobserwowanym w danej ludności, służy do obliczenia możliwego wzrostu liczby ludności, wynikającego z danego poziomu płodności i umieralności. Analogicznie można badać {{TextTerm|potencjalny wzrost|5|703|IndexEntry=potencjalny wzrost (liczby ludności)}}, odpowiadający możliwościom wzrostu liczby ludności wynikającym {{NoteTerm|z}} samej tylko struktury wieku ludności, {{NoteTerm|z}} pominięciem jej płodności i umieralności. {{TextTerm|Ludnością zastojową|6|703|IndexEntry=ludność zastojowa|OtherIndexEntry=zastojowa ludność}} nazywa się ludność ustabilizowaną, której tempo wzrostu równa się zeru. W ludności zastojowej niezmienna jest nie tylko jej struktura wieku, ale także liczba osób w poszczególnych grupach wieku. Liczba osób w danej grupie wieku równa się całce w danych granicach wieku z odpowiedniej funkcji dożywających ({{RefNumber|43|1|-3}}) pomnożonej przez pewien stały współczynnik. {{TextTerm|Ludnością logistyczną|7|703|IndexEntry=ludność logistyczna}} nazywa się ludność, której liczba zmienia się z biegiem czasu według funkcji logistycznej. Tempo chwilowe przyrostu takiej ludności jest malejącą funkcją liniową liczby ludności ({{RefNumber|10|1|-6}}), zmierzającej asymptotycznie do pewnej ustalonej górnej granicy. |
+ | ==<center><font size=12>* * * </font></center>== | ||
{{SummaryShort}} | {{SummaryShort}} | ||
{{OtherLanguages|70}} | {{OtherLanguages|70}} |
Wersja z 05:59, 8 lis 2009
|
701
Przez ruch ludności (201--6) rozumie się sposób, w jaki ludność (101--3) zmienia się z biegiem czasu przez zmianę generacji (116--1), które się na nią składają, i przez migracje zewnętrzne (802--1). Zmiany ogólnej liczby ludności (101--6) stanowią przyrost ludności1. Dogodnie jest uważać spadek liczby ludności2 za przyrost ujemny3. Rozróżnia się ludność zamkniętą4, w której nie ma emigracji ani imigracji, i ludność otwartą5, w której mogą odbywać się ruchy migracyjne. Przyrost ludności otwartej, nazwany przyrostem brutto6 lub rzeczywistym6, składa się z przyrostu wywołanego migracjami zewnętrznymi (por. 803--5) i przyrostu naturalnego7 (por. 201--7), będącego saldem urodzeń i zgonów8. To saldo wyraża się zazwyczaj jako nadwyżkę urodzeń nad zgonami8, wziętą z odpowiednim znakiem.
702
Stosunek całkowitego przyrostu w danym okresie do średniej liczby ludności w tym okresie stanowi współczynnik przyrostu1 w ciągu tego okresu. Współczynnik przyrostu oblicza się czasami dzieląc przyrost brutto (701--6) za dany okres przez liczbę ludności na początku okresu. Gdy bada się przyrost ludności w okresie dłuższym niż jeden rok kalendarzowy, można obliczać średni roczny współczynnik przyrostu2. Przy obliczaniu średniego współczynnika zakłada się czasami, że ludność wzrasta w danym okresie według postępu geometrycznego; mówi się wtedy o ludności wykładniczej3, to znaczy takiej, której liczba jest funkcją wykładniczą czasu. Można też podzielić całkowity przyrost przez liczbę lat, a następnie podzielić otrzymany w ten sposób przyrost przeciętny przez średnią liczbę ludności w tym okresie. Stosunek przyrostu naturalnego (701--7) do średniej liczby ludności nazywa się surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego4; współczynnik przyrostu naturalnego równa się nadwyżce (wziętej z odpowiednim znakiem) współczynnika urodzeń (630--2) nad współczynnikiem zgonów (401--4). Współczynnik prężności demograficznej5, równy stosunkowi liczby urodzeń do liczby zgonów zarejestrowanych w tym samym okresie, jest obecnie używany coraz rzadziej.
703
Można wykazać, że jeżeli „ludność zamknięta” (701--4) przez dłuższy czas znajduje się pod wpływem niezmiennej umieralności według wieku i niezmiennej płodności, to jej roczne tempo przyrostu będzie stałe. Ta stała stopa przyrostu nazywa się istotną stopą przyrostu1, a ludność, która osiągnęła taki stan, nazywa się ludnością ustabilizowaną2. Proporcje osób należących do różnych grup wieku w takiej ludności są stałe, tzn. że ludność ma stałą strukturę wieku3, która nie zależy od początkowej struktury wieku4, ale tylko od współczynników urodzeń i zgonów według wieku. Istotna stopa przyrostu naturalnego odpowiadająca współczynnikom urodzeń i zgonów według wieku, zaobserwowanym w danej ludności, służy do obliczenia możliwego wzrostu liczby ludności, wynikającego z danego poziomu płodności i umieralności. Analogicznie można badać potencjalny wzrost5, odpowiadający możliwościom wzrostu liczby ludności wynikającym z samej tylko struktury wieku ludności, z pominięciem jej płodności i umieralności. Ludnością zastojową6 nazywa się ludność ustabilizowaną, której tempo wzrostu równa się zeru. W ludności zastojowej niezmienna jest nie tylko jej struktura wieku, ale także liczba osób w poszczególnych grupach wieku. Liczba osób w danej grupie wieku równa się całce w danych granicach wieku z odpowiedniej funkcji dożywających (431--3) pomnożonej przez pewien stały współczynnik. Ludnością logistyczną7 nazywa się ludność, której liczba zmienia się z biegiem czasu według funkcji logistycznej. Tempo chwilowe przyrostu takiej ludności jest malejącą funkcją liniową liczby ludności (101--6), zmierzającej asymptotycznie do pewnej ustalonej górnej granicy.
* * *
|