The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience
Wielojęzyczny słownik demograficzny (Polski - pierwsze wydanie z 1966)
70: Różnice pomiędzy wersjami
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
(Prof. dr Edward Rosset, Komitet nauk demograficznych 1966) |
||
Linia 5: | Linia 5: | ||
{{Summary}} | {{Summary}} | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | = Ruch ludności i reprodukcja ludności = | ||
+ | == 70 == | ||
Aktualna wersja na dzień 13:37, 11 lut 2010
|
Ruch ludności i reprodukcja ludności
70
701
Przez ruch ludności (201-6) rozumie się sposób, w jaki ludność (101-3) zmienia się z biegiem czasu przez zmianę generacji (116-1), które się na nią składają, i przez migracje zewnętrzne (802-1). Zmiany ogólnej liczby ludności (101-6) stanowią przyrost ludności1. Dogodnie jest uważać spadek liczby ludności2 za przyrost ujemny3. Rozróżnia się ludność zamkniętą4, w której nie ma emigracji ani imigracji, i ludność otwartą5, w której mogą odbywać się ruchy migracyjne. Przyrost ludności otwartej, nazwany przyrostem brutto6 lub rzeczywistym6, składa się z przyrostu wywołanego migracjami zewnętrznymi (por. 803-5) i przyrostu naturalnego7 (por. 201-7), będącego saldem urodzeń i zgonów8. To saldo wyraża się zazwyczaj jako nadwyżkę urodzeń nad zgonami8, wziętą z odpowiednim znakiem.
702
Stosunek całkowitego przyrostu w danym okresie do średniej liczby ludności w tym okresie stanowi współczynnik przyrostu1 w ciągu tego okresu. Współczynnik przyrostu oblicza się czasami dzieląc przyrost brutto (701-6) za dany okres przez liczbę ludności na początku okresu. Gdy bada się przyrost ludności w okresie dłuższym niż jeden rok kalendarzowy, można obliczać średni roczny współczynnik przyrostu2. Przy obliczaniu średniego współczynnika zakłada się czasami, że ludność wzrasta w danym okresie według postępu geometrycznego; mówi się wtedy o ludności wykładniczej3, to znaczy takiej, której liczba jest funkcją wykładniczą czasu. Można też podzielić całkowity przyrost przez liczbę lat, a następnie podzielić otrzymany w ten sposób przyrost przeciętny przez średnią liczbę ludności w tym okresie. Stosunek przyrostu naturalnego (701-7) do średniej liczby ludności nazywa się surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego4; współczynnik przyrostu naturalnego równa się nadwyżce (wziętej z odpowiednim znakiem) współczynnika urodzeń (630-2) nad współczynnikiem zgonów (401-4). Współczynnik prężności demograficznej5, równy stosunkowi liczby urodzeń do liczby zgonów zarejestrowanych w tym samym okresie, jest obecnie używany coraz rzadziej.
703
Można wykazać, że jeżeli „ludność zamknięta” (701-4) przez dłuższy czas znajduje się pod wpływem niezmiennej umieralności według wieku i niezmiennej płodności, to jej roczne tempo przyrostu będzie stałe. Ta stała stopa przyrostu nazywa się istotną stopą przyrostu1, a ludność, która osiągnęła taki stan, nazywa się ludnością ustabilizowaną2. Proporcje osób należących do różnych grup wieku w takiej ludności są stałe, tzn. że ludność ma stałą strukturę wieku3, która nie zależy od początkowej struktury wieku4, ale tylko od współczynników urodzeń i zgonów według wieku. Istotna stopa przyrostu naturalnego odpowiadająca współczynnikom urodzeń i zgonów według wieku, zaobserwowanym w danej ludności, służy do obliczenia możliwego wzrostu liczby ludności, wynikającego z danego poziomu płodności i umieralności. Analogicznie można badać potencjalny wzrost5, odpowiadający możliwościom wzrostu liczby ludności wynikającym z samej tylko struktury wieku ludności, z pominięciem jej płodności i umieralności. Ludnością zastojową6 nazywa się ludność ustabilizowaną, której tempo wzrostu równa się zeru. W ludności zastojowej niezmienna jest nie tylko jej struktura wieku, ale także liczba osób w poszczególnych grupach wieku. Liczba osób w danej grupie wieku równa się całce w danych granicach wieku z odpowiedniej funkcji dożywających (431-3) pomnożonej przez pewien stały współczynnik. Ludnością logistyczną7 nazywa się ludność, której liczba zmienia się z biegiem czasu według funkcji logistycznej. Tempo chwilowe przyrostu takiej ludności jest malejącą funkcją liniową liczby ludności (101-6), zmierzającej asymptotycznie do pewnej ustalonej górnej granicy.
* * *
|